จับประเด็น: Technological Knowledge จากการบรรยายพิเศษ ศาสตรเมธี ดร.สุทธิพงศ์ หกสุวรรณ

วันที่ ๒ กรกฎาคม ๒๕๖๑ สำนักศึกษาทั่วไป จัดโครงการพัฒนาอาจารย์ผู้สอนรายวิชาศึกษาทั่วไป (หลักสูตร ฉ.) นวัตกรรมการเรียนรู้และเทคนิคการสอนระดับมหาวิทยาลัย ในศตวรรษที่ ๒๑ เรื่อง หลักการออกแบบสื่อการเรียนการสอน และสร้างสื่อการเรียนการสอนออนไลน์แบบมัลติมิเดีย เราอัดคลิปวีดีโอไว้ ... ผมนำมาจับประเด็นแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เพื่อขับเคลื่อนเรื่องนี้อย่างต่อเนื่องต่อไปครับ

การสอนเป็น "ระบบ" ไม่ใช่งานย่อย ๆ 

• เราต้องมองการสอนเป็น "ระบบ"  ต้องไม่มองเป็นส่วนย่อย ๆ หรือวิธีการตายตัว ต้องมองการสอนเป็น "ภาพรวม" เป็น "ระบบ"  โดยเอา วัตถุประสงค์การเรียนรู้เป็นตัวตั้ง (OBE) ... ต้องเอา Learning Outcome (LO) เป็นตัวตั้ง แล้วค่อยมาออกแบบการสอน 
• LO ชัด คือการกำหนดวัตถุประสงค์ให้ชัดเจน วัตถุประสงค์จะเป็นตัวกำหนดทุกอย่าง เป็นเหมือนเข็มทิศ เป็นตัวกำกับทุกอย่าง ถ้าวัตถุประสงค์ไม่ถูกต้องแก้ให้ถูก  แล้วค่อยไปดู Input
• ดู Input คือ มีทรัพยากรอะไรบ้าง ในหลักสูตรของเรามีวิชาอะไรที่เป็นแกน ยกเอาวิชานั้นมาเป็นแกนก่อน และอย่าไปเอา BP หรือตัวอย่างจากใครมาบล็อคความคิดสร้างสรรค์ของเรา เราต้องเป็นคนคิดเอง สร้างเอง แล้วสร้างกระบวนการประเมินวัตถุประสงค์  
• วัตถุประสงค์เป็นส่วนหนึ่งของ Input ... จึงต้อง ออกข้อสอบไว้ก่อน ไม่ใช่สอนแล้วค่อยไปออกข้อสอบ 
• การเมินด้านการเรียนการสอนต้องไม่ใช่การประเมินแบบให้คุณให้โทษ ต้องเป็นการประเมินเพื่อพัฒนา โดยเฉพาะการประเมินอาจารย์ผู้สอน ต้องไม่ใช่ประเมินเพื่อคัดออก 

ข้อจำกัดของการสอนรายวิชาศึกษาทั่วไป 

• เนื่องจากมีจำนวนนิสิตต่อกลุ่มเรียนมาก 
• ต้องหาวิธีช่วยเขา และให้เขาช่วยตนเอง 
• ต้องไม่ใช่การบังคับให้เขาเข้ามา ...ต้องหาวิธีให้เขาอยากเข้ามาเรียน และเรียนด้วยตนเอง 
• ทำให้เขาเห็นว่ามันจำเป็น 
• เข้ามาเพราะมันถูกจริตของเขา 

หลักการออกแบบสื่อ

• "สื่อ" ต้องสอดคล้องสัมพันธ์กับ "สาร" เสมอ 
• ครูต้องมีความสามารถ "message designer" คือต้องเป็นนักออกแบบ  ออกแบบสื่อให้วัตถุประสงค์ของการ "สื่อสาร" บรรลุผล
• ตัวอย่างเช่น ถ้ามีคนโทรศัพท์เข้ามา แต่เราไม่อยากคุย อยากให้ทางปลายสายหยุดคุย จะพูดแบบหนึ่ง แต่ถ้าปลายสายเป็นคนรัก อยากพูดด้วยนาน ๆ จะพูดอีกแบบ ฯลฯ 
• อย่าไปเอาแบบอย่างจากที่ไหน อย่างมากให้เอามาเป็นเพียง "เยี่ยงอย่าง" เท่านั้น ถ้าจะไปดู BP ก็ต้องไปดูทั้ง Best Practice และ Bad Practice  ด้วย 
• "สื่อ" โดยมากจะตอบสนองเป็นส่วน ๆ  สื่อที่ใช้ในการนำเข้าสู่บทเรียนเป็นคนละสื่อกับที่ใช้สอนเนื้อหา สื่อที่ใช้สร้างองค์ความรู้ก็คนละอันกัน ฯลฯ  โดยแต่ละส่วน (แต่ละสื่อ) จะต้องเหมาะกับบริบท ใช้ถูกที่ถูกเวลาถูกลำดับขั้นของการใช้ 
• หากเป็นไปได้ สื่อสำหรับนิสิตที่มีพื้นฐานทางวิชาการต่างกัน ควรเป็นสื่อควรละชุดกัน 
• ทฤษฎีการสื่อสารแบบ SMCR ของ David Berlo's Model
• Sender or Source  ผู้ส่งสารหรือแหล่ง
• Message สาร
• Channel/Media ช่องทาง/สื่อ
• Receiver ผู้รับ

(ที่มา http://59110075.blogspot.com/2017/10/david-berlo-smcr-model.html)

(ที่มา http://thyjey.blogspot.com/2015/01/parallel-communication.html)

• อาจารย์ผู้สอนหรือครูผู้สอนต้องเปรียบเหมือน "นักออกแบบ" ไม่ใช่ "ช่างก่อสร้าง" ต้องไม่ใช่ไปสอนให้เขาทำเครื่องมือ
• การสอน ต้องมี ๓ นักมาร่วมกัน ได้แก่  (สามนักนี้อาจเป็นคนคนเดียวก็ได้)
• นักวิชาการ เจ้าของ "สาร" 
• นักเทคโนโลยีการศึกษา
• นักคอมพิวเตอร์ ผู้ผลิตสื่อสารสนเทศ 
• หลักในการออกแบบสถานการณ์การเรียนรู้ 
• การมีส่วนร่วมของผู้เรียนอย่างจริงจังที่สุด (Active Participation)
• การตั้งคำถาม ... แม้แต่คำถามที่กระตุ้นให้คิดตอบในใจ
• การปฏิบัติอย่างเป็นขั้นตอน (Gradual Approximation)
• ผู้เรียนได้เรียนรู้ตามลำดับขั้น (Gradual)
• ลำดับขั้นนั้นเหมาะกับผู้เรียน (Approximation)
• การตอบสนองกลับทันที (Inmediately Feedback)
• ตอบสนองกลับเร็วเท่าไหร่ ยิ่งมีประสิทธิภาพมากเท่านั้น 
• การทดสอบทุกอย่าง ควรจะได้รับการเฉลย  
• ประสบการณ์ที่ประสบความสำเร็จ (Successful Experience) 
• เสริมแรง ด้วยการชื่นชม  
• สร้างสัญลักษณ์ของความสำเร็จ 
• โมเดล ADDIE 
• หลายคนเข้าใจผิดว่า ADDIE คือ "ระบบการสอน" แต่ความจริง ADDIE เป็นกระบวนการออกแบบการสอน มี ๕ ขั้นตอน ได้แก่
• Analysis คือ การวิเคราะ สิ่งต่อไปนี้ก่อนจะสร้างสื่อ
• ความต้องการจริง ๆ 
• กำหนดให้แน่ชัดว่า สิ่งที่ขาดหายไป ปัญหา คืออะไร ช่องกว้างแค่ไหน
• ผู้เรียน ผู้รับสาร
• กำหนดวัตถุประสงค์ของการสร้างสื่อให้ชัดเจน 
• Design คือ ออกแบบ ... ต้องใช้ผลการวิเคราะห์จากขั้นตอน Analysis 
• กำหนดแนวทางและกลยุทธ์ในการออกแบบ
• เลือกวิธีการที่เหมาะสมที่สุดจากที่มีอยู่ 
• พัฒนา storyboards และ สื่อ
• สร้างวิธีการประเมิน
• Development คือ พัฒนา 
• สร้างสื่อต้นแบบ
• เอาสื่อไปลองใช้สื่อ (อย่างไม่เป็นรูปแบบก่อน) ...(try out)
• พัฒนาให้ดีที่สุด ... พัฒนาจนแน่ใจว่ามีคุณภาพ ค่อยนำไปใช้
• Implementation คือ การนำไปใช้ 
• สร้างหลักสูตรหรือรายวิชา
• เตรียมสื่อ
• ประกาศ/รับลงทะเบียน
• เริ่มกระบวนการเรียนรู้ด้วยสื่อ
• Evaluation คือ การประเมิน 
• เก็บข้อมูลโดยใช้แบบประเมินที่ออกแบบไว้ในขั้น Design
• ประเมินคุณภาพหรือสมรรถนะ
• รายงานผล 

ที่มา http://thyjey.blogspot.com/2015/01/parallel-communication.html

• โมเดล ASSURE
• Analyze Learners วิเคราะห์ผู้เรียน
• State Objectives ตั้งวัตถุประสงค์
• Select Media & Materials เลือกสื่อ/ทรัพยากร
• Utilize Maia & Materials นำสื่อ/ทรัพยากรไปใช้
• Require Learner Pariticipation การมีส่วนร่วมของผู้เรียน
• Evaluate & Revise วัดผล และ แก้ไข ปรับปรุง

ที่มา http://100308assignment5.blogspot.com/2017/04/assure-model.html

ตัวอย่างของความล้มเหลว

• ผู้บริหารคิดแบบหนึ่ง ผู้ปฏิบัติคิดแบบหนึ่ง  ผู้บริหารคิดเชิงบวก (เผ้อฝัน) อาจารย์ผู้ปฏิบัติคิดเชิงลบ 
• การสร้างสื่อ แบบสแกนหนังสือลงไปออนไลน์ ไม่ใช่การสร้างสื่อที่ดี 
• มีอาจารย์ท่านหนึ่งได้รับทุนไป ไปสร้างเกมส์ ในเกมส์นั้นออกแบบให้มีบาทหลวง แล้วรับคำสั่งจากบาทหลวง ให้ไปฆ่าคนมา เก็บคะแนนไปเรื่อย ๆ  ตามกำหนด พอมีคะแนนพอก็จะได้ความรู้ ... ... การสร้างเกมส์แบบนี้ไม่ดีเลย  ไม่ได้คำนึงถึงคุณธรรม ไม่ได้คำนึงว่าจะชี้นำสังคมเลย 

ประทับใจได้เรียนรู้ใหม่

• Mentoring ต้องลงไปคลุก ลงไปลุยกับผู้ปฏิบัติด้วย เห็นปัญหาด้วยกัน ในขณะที่ Coaching อาจเป็นเพียงการวิพากษ์และให้คำแนะนำ 
• ผมชอบมากตอนที่ท่านยกตัวอย่างของ Immediatly Feedback ว่า 
• ... ลองคิดถึงตอนที่เราห้ามเด็กไม่ให้กินขนมหวาน โดยบอกว่า เดี๋ยวฟันจะผุ แล้วเด็กไม่ฟัง ... ถ้ามีลูกอมขนมหวานที่กินเข้าไป ฟันล่วงผลอยออกมาทันที... รับรองเด็กไม่กิน ....ฮา ใช่เลยครับ 
• อีกตอนหนึ่งที่ชอบมาก คือ ตอนที่ยกตัวอย่างการสร้าง "Successful Experience" 
• ... มีลูกชายของเพื่อนอาจารย์ท่านหนึ่งของท่าน ได้ดาวมา ๕ ดาว ที่ครูปั๊มให้ลงในสมุด  ขณะอยู่ในรถ น้ำหกลงไปโดนดาวเหล่านั้นเรือนเละไป เด็กคนนั้นร้องให้จะเป็นจะตาย  พ่อเลยบอกว่า ครูน่ะลูกศิษย์พ่อเอง เดี๋ยวจะบอกให้ปั้มให้สักสิบเลย แต่ลูกก็ไม่เอา.... ฮา
• ท่านสรุปว่า ดาวนั้นคือ สัญลักษณ์ของความสำเร็จ ......
• ที่ชอบที่สุด คือ การเตือนของท่าน เกี่ยวกับ การไปเรียนรู้จากผู้อื่น การทำตามผู้อื่น หรือการเชิญผู้เชี่ยวชาญมาช่วย .... ต้องไม่ให้มา "Dominate" ตัวเรา 
• การประเมินกระบวนการ คือ Formative Assessment เป็นการประเมินเพื่อเอาไปปรับปรุงกระบวนการ
• การเขียนว่า "การประเมินผลระหว่างกระบวนการ" เป็นการเขียนที่ผิด เพราะ ผลเกิดขึ้นภายหลังกระบวนการ และการประเมินผล เป็นการประเมินแบบ Summative Assessment 
• การเขียนว่า "การประเมินผลสัมฤทธิ์ก่อนเรียน"  เป็นการเขียนที่ผิด เพราะ "ผลสัมฤทธิ์" เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นหลังเรียน 

แนวทางการขับเคลื่อน

• ต้องมีคน ๓ คน หรือมีอย่างทักษะนี้ในคน ได้แก่
• นักวิชาการ เจ้าขององค์ความรู้ ก็คืออาจารย์เจ้าของวิชา 
• นักเทคโนโลยีการศึกษา จะช่วยด้าน Message design 
• นักคอมพิวเตอร์ คือผู้ผลิต "ระบบการเรียนรู้" ออนไลน์ 
• เมื่อต้องทำงานร่วมกันหลายคน ต้องเขียน Grant Chart ฉบับเดียวกัน ชัดเจน ทำเป็น Professional Learning Community หรือ PLC